Açık Rıza Nedir?
Açık rıza, herhangi bir konuyla alakalı bilgilendirmeye dayanan özgür irade olarak açıklanabilir.
Açık rıza üç farklı şekilde incelebilir;
1. Belirli bir konuya ilişkin olması: Kişisel verilerin işlenmesi için kişi tarafından verilen rızanın geçerli olması, rızanın herhangi bir konu ile ilişkisinin olmasına ve sadece o konu ile sınırlı kalmasına bağlıdır. Böyle bir durumda ise yapılan açıklama “kişisel verilerimin kullanılmasını onaylıyorum” şeklinde verilen bir rıza hem açık uçlu olması hem de belirsizlik oluşturması nedeniyle kanun kapsamında açık rıza olarak görülmez. Başka bir deyişle bu tür rızalar hukuksal anlamda geçersizdir denebilir.
2. Rızanın bilgilendirmeye dayanması: Açık rıza tam olarak bir açıklama beyanıdır ve bir kişinin bağımsız bir şekilde herhangi bir şeye rıza verebilmesi de tam olarak ne için rıza verdiğini bilmesi ile mümkün olur. Bu durumda, gerekli olan bilgilendirme ilgili kişiye kesinlikle verilerin kullanımı öncesinde yapılmalıdır. Bunun yanında veri kullanımı ile ilgili tüm süreçler ise her açıdan daha açık ve anlaşılır bir şekilde yapılmalıdır.
Diğer yandan bilgilendirme yapıldığı sırada kişiden alınacak tüm verilerin ne tür amaçlar ile kullanılacağı net bir şekilde belirtilmeli ve bu sırada kişinin anlamakta zorluk çekeceği ya da anlayamayacağı terimler hiçbir şekilde kullanılmamalıdır. Ayrıca yazılı bilgilendirmeler içinde de yine aynı şekilde zor okunabilen ya da çok küçük puntolar kullanılmaması gerekmektedir.
3. Özgür iradeyle açıklanması: Rıza bir kişinin irade beyanı olarak tanımlanır. Bu nedenle kişi karar verirken bunun bilincinde olmalı ve aynı zamanda kendine ait bir karar olması gerekir. Herhangi bir tehdit, hata ya da hile ile iradenin özgürlüğünü ortadan kaldıran durumlarda doğru karar vermek mümkün olmaz. Örnek olarak eğer bir işçi rızanın sonuçları konusunda yeterli derecede bilgilendirilmez ise verilen kararın özgür iradeye dayandığını söylemek yanlış olur. Çünkü işçinin rıza göstermeden önce detaylı olarak bilgilendirilmeli ve varsa olumsuz sonuçların ortaya çıkabileceği durumları tam olarak bilmelidir.
Açık rıza her zaman özgür bir irade çerçevesinde açıklanmalıdır. Herhangi bir konuda kişinin açık rızasını almak, ürün ya da hizmet sunumu ya da bunlardan yararlanma gibi konularda ön şart olmadan gerçekleştirilmelidir.
Bunu da bir örnekle açıklayacak olursak; kişinin bir ürün ya da hizmetten yararlanması için üyelik şartı koyan yerler vardır. İlgili yere üye olmak isteyen kişiden parmak izi alınmak istenmesi ve bunun yanında üyelik sözleşmesinin yapılması için bu durumun bir zorunluluk olarak hukuken yanlış bir uygulamadır. Bunun nedeni ise bu tür bu şekilde kişiden alınan açık rızanın özgür irade ile bağdaşmamasıdır.